Begrafenissen waren tot midden vorige eeuw echt ingebed in het dorpsleven en in de buurt. Er kwamen geen rouwberichten in de krant en geen begrafenisaannemers bij te pas. Het waken bij het lijk werd door de buren gedaan, dat gebeurde in het huis van de overledene. Zo rond 1900 werd er wel al eens geklaagd door pastoors en burgemeesters dat daarbij de jeneverfles al eens te kwistig rondging, maar dat moet je wel in zijn context zien: de mensen werkten zes tot zeven dagen per week voor een karig loon, en hadden weinig gelegenheden om zich te ontspannen. Geen wonder dat huwelijken, begrafenissen en kermissen soms voor de nodige ontlading zorgden. Overigens werd er ook bij het brikkenbakken en bij andere werkzaamheden jenever geschonken, dat werd als een opkikker gezien. Er werd een lijkbidder op pad gestuurd met een lijstje van families die hij moest verwittigen, daar kon hij een of soms (bij grotere begrafenissen van bekendere mensen) twee dagen mee zoet zijn: overal langsgaan, informatie over het overlijden en de begrafenis geven, vaak al een doodsprentje achterlaten en/of een uitnodiging voor de koffietafel. Uiteraard werd de lijkbidder regelmatig getrakteerd op een koffie of pintje of een jenever, en ook wie niet op het lijstje stond, kwam om verhaal. In Eisden was de laatste lijkbidder Harieke, de roeje van Iële.
De lijkkoets was voorheen overbodig omdat de mensen rond de kerk werden begraven, maar toen de begraafplaatsen wat verder buiten de dorpskernen werden ingericht (in Eisden in 1926), was het een noodzaak die door de gemeente werd ingevuld. Ook de begrafenismalen na afloop konden begin 20e eeuw ontaarden in schrans- en zuippartijen voor het halve dorp, maar na verloop van tijd werd dat toch meer beperkt tot de familie, de goede vrienden, de lijkbidder, de grafdelver en de klokkenluider.
Een prachtig artikel over de rituelen rond dood en begrafenis in Eisden, van de hand van Marie Jeanne Brabants en gepubliceerd in het honderdste nummer van het tijdschrift Eisden, jg. 25 nr. 4, vind je hier:
De gebruiken rond begrafenissen verschilden vaak heel erg van dorp tot dorp. Hier vind je een artikel over de gangbare begrafenisrituelen in Bree.
We hebben nauwelijks foto’s van begrafenissen in onze familie, maar om je een idee te vormen van een begrafenis met lijkkoets rond de jaren ’50 kan je deze prachtige reportage bewonderen van een begrafenis begin oktober 1956, weliswaar in het stedelijker Mariakerke tegen Gent.
We vonden ze bij toeval in brocanterie Moca te Gent.